TẢN VĂN

TẢN VĂN

Người Việt ta ngàn đời sống thủy chung với cây lúa, gọi hạt gạo trắng ngần là ngọc thực. Cây lúa sản sinh ra "nền văn minh lúa nước" và làng là nơi chốn đầu tiên để tổ tiên cư ngụ, sau khi thoát khỏi những đêm dài mông muội. Làng có trước, nước có sau, vì thế hay nói "Làng", "Nước" là vậy. Đây là nơi chốn sống quần tụ của họ hàng, dòng tộc. Nước có phép vua, làng có lệ của làng, được thể chế hóa bằng hương ước. Lối sống cộng đồng, trọng tình hơn lý, tắt lửa tối đèn có nhau tạo nên văn hóa làng đầy tính nhân bản. Trong làng có đình chùa và đền. Chùa, đền là công trình kiến trúc lớn nhất, đặc sắc nhất, là nơi thờ thành hoàng làng, là người khai sáng ra làng. Đình được cất trên khu đất rộng, cao ráo, là nơi diễn ra các hoạt động của làng. Đình thực sự là nét tiêu biểu của nghệ thuật kiến trúc truyền thống Việt.

"Qua đình ngả nón trông đình

Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu"

Biết bao đời người từ làng ra đi và trở về, cổng làng là nhân chứng. Cái cổng làng bình dị ấy xây bằng đá ong hay gạch, với vữa trộn mật mía là dấu ấn chẳng dễ phai mờ trong lòng người đi xa. Rồi con đường làng hình mu rùa lát gạch nghiêng, nơi in dấu chân người và dấu chân trâu, tần tảo sớm hôm một cuộc đời thanh bần, lam lũ. Tất cả, tất cả đã trở thành kỉ niệm, thành ký ức, thành quá khứ, thành hồn vía của đời người - đời làng.

Thế nhưng rồi sẽ ra sao khi cái cổng làng, mái đình, cây đa, ngôi nhà nông thôn truyền thống không còn nữa. Khi ấy kí ức về nơi chốn không còn, kỷ niệm không còn và hồn vía của làng cũng bay đi mất... chỉ còn lại tiếng lòng da diết gọi "Làng ơi".